عرفه و عرفات چيست ؟

در میان مردم این سخن مطرح است که روز عرفه همان روزى است که حاجیان به میدان عرفات مى روند.
در حاليكه میان روز عرفه و میدان عرفات فرق وجود دارد، منظور از روز عرفه، زمان خاصى است كه نهم ذی الحجه است و منظور از عرفات مکانی است که به عرفات نام گذاری شده است . اينكه در روز عرفه حاجیان باید در میدان عرفات باشند، و در آنجا به دعا و نیایش مشغول شوند، که این یکی از ارکان حج می باشد. شايد علت چنين سوء تفاهمى باشد.

عرفه چيست ؟
در احادیث آمده است یوم الترویه، یوم العرفه، یوم النحر.
عرفه اینست که ابراهیم علیه السلام در لیله الترویه خواب دید که یکی به او می گوید: خداوند به تو دستور می دهد که فرزندت را ذبح کن؛ وقتی که صبح شد در فکر فرو رفت که آیا این خواب از جانب خدا است، یا از طرف شیطان؟ لذا این روز، یوم الترویه یعنی روز فکر کردن نام گذاشته شد.

در شب دوم نیز همین خواب را دید و به او گفته شد وعده کن. صبح که شد فهمید و دانست که این خواب از جانب الله است، لذا به یوم عرفه، یعنی روزی که آن حکم را دانست و شناخت، نام گذاری شد.

در شب سوم نیز همان خواب را دید، پس به ذبح نمودن فرزندش قصد کرد، لذا این روز یوم النحر یعنی روز قربانی نام گذاری شد.

امام قرطبی رحمه الله می نویسد: «ویقال : إن إبراهیم رأى فی لیله الترویه کأن قائلاً یقول : إن اللّه یأمرک بذبح ابنک؛ فلما أصبح رَوَّى فی نفسه أی فَکَّر أهذا الحُلْم من اللّه أم من الشیطان؟ فسمّی یوم التَّرْویه . فلما کانت اللیله الثانیه رأى ذلک أیضاً وقیل له الوعد ، فلما أصبح عرف أن ذلک من اللّه فَسُمِّیَ یوم عرفه . ثم رأى مثله فی اللیله الثالثه فَهمَّ بنحره فسُمِّی یوم النَّحْر . (تفسیر القرطبی ـ موافق للمطبوع – (۱۵ / ۱۰۲)

عرفات چيست ؟
ابن حجر رحمه الله می فرماید: عبد بن حمید از ابی مجلز روایت کرده است: زمانیکه ابراهیم علیه السلام از ساختن بیت الله فارغ شد، جبرئیل آمد و روش طواف را که هفت مرتبه است به او نشان داد. راوی می گوید: گمان می گنم که سعی بین صفا و مروه را هم نشان داد، سپس ابراهیم را به عرفات آورد و به او گفت: «أعرفت» آیا دانستی؟ ابراهیم فرمود: بله، گفت: از اینجاست که به آن عرفات می گویند. قَوْله : ( وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا ) قَالَ عَبْد بْن حُمَیْدٍ : حَدَّثَنَا یَزِید بْن هَارُون حَدَّثَنَا سُلَیْمَان التَّیْمِیُّ عَنْ أَبِی مِجْلَزٍ قَالَ لَمَّا فَرَغَ إِبْرَاهِیم مِنْ الْبَیْت أَتَاهُ جِبْرِیل فَأَرَاهُ الطَّوَاف بِالْبَیْتِ سَبْعًا قَالَ وَأَحْسِبهُ وَبَیْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَه ، ثُمَّ أَتَى بِهِ عَرَفَه فَقَالَ : أَعَرَفْت ؟ قَالَ نَعَمْ ، قَالَ : فَمِنْ ثَمَّ سُمِّیَتْ عَرَفَات . (فتح الباری لابن حجر – (۵ / ۲۳۲)

فضیلت روزه داشتن در عرفه نه در عرفات !
«عَنْ أَبِی قَتَادَهَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ صَوْمُ یَوْمِ عَرَفَهَ کَفَّارَهُ سَنَتَیْنِ سَنَهٍ مَاضِیَهٍ وَسَنَهٍ مُسْتَقْبَلَهٍ وَصَوْمُ یَوْمِ عَاشُورَاءَ کَفَّارَهُ سَنَهٍ (مسند أحمد – (۴۶ / ۸۳)

از ابی قتاده روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: روزه ی روز عرفه سبب بخشش گناهان دو سال قرار می گیرد، یک سال گذشته و یک سال آینده.

«عَن عِکْرِمَهَ مَوْلَى ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی هُرَیْرَهَ فِی بَیْتِهِ فَسَأَلْتُهُ عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَهَ بِعَرَفَاتٍ فَقَالَ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَهَ بِعَرَفَاتٍ (مسند أحمد – (۱۶ / ۲۲۹)

عکرمه غلام ابن عباس می فرماید: بر ابوهریره رضی الله عنه در خانه اش وارد شدم از وی در مورد روزه ی روز عرفه در عرفات پرسیدم فرمود: رسول الله صلی الله علیه و سلم از روزه ی روز عرفه در عرفات نهی فرمود.
از این حدیث معلوم می گردد که هدف، روز است نه مکان. یعنی این فضیلت برای این روز است که به آن روز عرفه می گویند، و بخاطر آن مکان نیست که حاجیان آنجا هستند. اگر چنین می بود باید حجاج روزه می گرفتند نه دیگران؛ اما، می بینیم که آنحضرت صلی الله علیه و سلم حاجيان را از روزه گرفتن در عرفات نهی فرمود. در این حدیث روز عرفه و عرفات هر دو ذکر شده اند . مکان تغییر نمی یابد ؛ اما، روز عرفه كه نهم ذي الحجه است، در هر سال از نظر روزهای هفته با سال دیگر فرق می کند.