اخلاق رسول گرامی با عامۀ مردم

حسن معاشرت، برخورد شایسته با مردم از صفات والا و سفارشات پیامبر گرامی اسلام است. ابن مسعود می‌گوید: رسول الله فرمود: «أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِمَنْ يَحْرُمُ عَلَى النَّارِ أَوْ بِمَنْ تَحْرُمُ عَلَيْهِ النَّارُ، عَلَى كُلِّ قَرِيبٍ هَيِّنٍ سَهْلٍ» [سنن ترمذی (2488)]. 

«آیا به شما خبر ندهم که آتش جهنم بر چه کسی حرام است؟ آتش، برهر شخصی که با مردم ارتباط نزدیکی داشته و آسانگیر،متواضع و نرم خوی باشد، حرام است».

رفتار رسول گرامی با مردم مملو از نیکی و ملاطفت بود و با هیچ کس بر اساس معیارهای مادی رفتار نمی‌کرد فقرا را به خاطر فقر و تهی دستی مورد بی‌مهری قرار نمی‌داد، بلکه با چهره‌ای بازو گشاده بر اساس معیار ایمانی و انسانی با دیگران روبه رومی‌شد، با همه مردم، طوری رفتار می‌نمود که شخصیت و احترام افراد مراعات شود و کسی تحقیر نگردد و یا مورد تمسخر واقع نشود.

ام المؤمنین عایشه می‌گوید: هرگاه رسول الله اطلاع می‌یافت که فلان شخص، سخنی ناشایست بر زبان آورده است، نمی‌گفت: چرا فلانی چنین گفته است؛ بلکه (بدون ذکرنام آن شخص) می‌فرمود: «چرا برخی از مردم چنین و چنان می‌گویند»؟ [سنن ابو داود (4788)]

حضرت انس خادم رسول گرامی می‌گوید: «ده سال برای رسول الله خدمت کردم هرگز نگفت: آه از دست تو و هرگز به خاطرکاری که کرده بودم، نگفت: چرا چنین کرده‌ای؟ و هیچ وقت درباره كاری که انجام ندادم از من سوال نکرد که چرا انجام نداده‌ای؟». [متفق علیه]

زندگی و شخصیت پیامبر گرامی بهترین الگو و نمونه برای تمامی بشریت است، آنجناب هیچگاهی در مقابل زیر دستان خویش از خشونت و تندی کار نگرفته است.

ام المؤمنین عایشه می‌گوید: «رسول الله هیچگاه خادمی ویا زنی را لت و کوب ننموده است». [سنن ابو داود (4786)]
پیامبر گرامی دوست نداشت کسی به خاطر او از جایش برخیزد و می‌فرمود: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَتَمَثَّلَ لَهُ الرِّجَالُ قِيَامًا، فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ». [سنن ترمذی (2755)] «هر کس از بلندشدن مردم به خاطر احترامش خوشحال می‌شود، باید جای خود را در جهنم آماده کند».

پيامبر (ص) به بازار می‌رفت و مردم را به امانتداری سفارش می‌نمود و آنان را از فریب و خیانت در معامله باز می‌داشت. روزی پیامبراکرم از کنار غذای انباشته شده گذشت، دستش را در آن فرو برد، انگشتانش تر شد، ایشان خطاب به فروشنده فرمود: «این(تری) چیست؟» فروشنده گفت: ای رسول الله! باران باریده و ترشده است، فرمود: «پس چرا آن (غذای تر) را ظاهر نکردی تا مردم ببینند؟ سپس فرمود: «هر کس اهل تقلب و فریب باشد از من نیست». [صحیح مسلم (۱۰۲)]

یکی دیگر از عاداتش این بود با هرکس که در مجلس ایشان حضور می‌یافت چنان شاد و خنده رو بود که تصور می‌کرد محبوبترین فرد پیش پیامبر است. انس بن مالک می‌گوید: مردی که رنگ زرد به چهره‌اش زده بود، نزد رسول الله شرفیاب شد. کم اتفاق می‌افتاد که آن جناب با شخصی ملاقات نماید که در چهره‌اش چیزی ناشایست (اثری خلاف شریعت) باشد؛ لذا رسول گرامی پس از رفتن آن شخص،فرمود: «چه خوب بود اگر به این شخص دستور می‌دادید که آنرنگ را از چهره‌اش بشوید». [مسند احمد (12573)]

پیامبر گرامی با آنکه از وحى آسمانى الهام می‌گرفت، و ازسوى دیگر فکر نیرومندى داشت که نیاز آن به مشوره کمتر احساس مى‌شد، با وصف این مجلس شورى تشکیل می‌داد، و به نظر اصحاب و یاران خود ارزش قایل می‌شد. حضرت ابوهریره در این مورد می‌فرماید: «هیچ یکى را ندیدم که مانند پیامبر با اصحاب ویاران خود بسیار مشورت کند) مسند امام شافعی (1682)]

آری رسول گرامی در ادای حقوق الله تعالی و بندگان اعم از حقوق خانواده، حقوق نفس و حقوق بندگان توجه داشت و برای آن برنامه ریزی داشت و از همه لحظات زندگی شان استفاده می‌کرد.
حضرت انس می‌گوید: سه نفر به حجره ‌های پیامبر گرامی آمدندو درباره عبادت ایشان پرسیدند؛ هنگامی که از میزان عبادت آن جناب مطلع شدند، گویا آن را اندک شمردند و گفتند: ما،کجا و نبی اکرم کجا؟! گناهان گذشته و آینده ایشان بخشیده شده است. لذا یکی از آنان گفت: من تمام شب به عبادت می‌پردازم. دیگری گفت: من همیشه روزه می‌گیرم وهیچ روزی را بدون روزه سپری نمی‌کنم. سومی گفت: من عزلت وگوشه نشینی را انتخاب می‌نمایم و هرگز ازدواج نمی‌کنم.پیامبر اکرم پس از آنکه از این موضوع اطلاع یافت، نزد آنان رفت و فرمود: «شما همان کسانی هستید که چنین گفته اید؟من، بیش از همه شما از الله می‌ترسم و تقوای بیشتری دارم؛ولی در عین حال، بعضی از روزها را روزه می‌گیرم و برخی دیگر را روزه نمی‌گیرم. برخی از شب را نماز می‌خوانم وقسمتی از آن را می‌خوابم؛ همچنین با زنان ازدواج می‌نمایم. پس هر کس، از سنت و روش من رویگردانی کند، از من نیست». [متفق علیه]

درود الله (ج)، ملائك و مؤمنان باد بر آن رسول مكرم !