دلايل قلّت روايت حديث توسط امام ابو حنيفه (رح)!

با آنكه امام ابوحنيفه (رح) احاديث زيادى از بسيارى محدثين شنيده است، اما خودش كم حديث روايت كرده است. برخى از روى سطحى نگرى دليل آنرا عنايت كمتر امام به حديث خوانده اند. و بعضى ديگر علل مختلفى را مطرح كرده اند كه ذيلاً به آنها مى پردازم:

١- ابن صلاح در علوم الحديث (١٨٥، ١٨٦) مى گويد: ( گروهى در روايت حديث تشدد كرده اند،…. از نوع تشدد، مذهب كسانى است كه مى گويند: حديثى حجت است كه راوى آنرا از حفظش روايت كند و اين نظريه از امام مالك و امام ابوحنيفه نقل شده است.)

٢- ابن خلدون مى نويسد: (امام ابو حنيفه از اين رو كمتر روايت داشت كه در شروط روايت سختگيرى مى كرد و بدين سبب روايت او تقليل يافت، نه از اين رو كه روايت حديث را فروگذاشت و زينهار كه وى به عمد حديث را ترك گفته باشد، زيرا او از مجتهدان بزرگ علم حديث بود و شيوه او در ميان عالمان (حديث) مورد اعتماد و تكيه گاه بشمار مى رفت و نظر وى در رد و قبول اعتبار داشت، ولى ديگر محدثان كه اكثريت را تشكيل مى دهند، شروط حديث را وسعت دادند و در نتيجه روايات ايشان افزايش يافت، در حاليكه همه آنان مجتهدند و به حسب اجتهاد خويش عمل مى كنند. )

در مقدمه ابن خلدون (٩٠٥/٢) ترجمه محمد پروين گنابادى آمده كه: قابل يادآورى است كه برخى از جمله عبدالفتاح ابو غده در تعليق بر الرفع و التكميل فى الجرح و التعديل /٧٣ و مفتى رشيد احمد لدهيانوى در ارشاد القارى و ….از روى سهو يا از روى اعتماد بر سخن ديگران نوشته اند كه ابن خلدون در مقدمه اش ادعا نموده است كه روايات ابوحنيفه حدود ١٧ الىٰ ٥٠ حديث مى رسد و به آن پاسخ داده اند. حال آنكه ابن خلدون اين ادعاى مردود را در كتابش نقل و سپس با دليل منطقى رد نموده است.

٣- صالحى در عقود الجمان(٣١٩ ، ٣٢٠) دليل محكمترى ارائه مى كند كه نسبت به دلايل فوق الذكر مؤجه تر است. او مى نويسد كه: (سبب قلّت روايت از امام ابوحنيفه، اشتغال ايشان به استنباط از ادلّه بوده است به جاى روايت (درس حديث)، همانگونه كه بزرگان صحابه مانند: حضرت ابوبكر(رض) و حضرت عمر (رض) و غيره به جاى روايت مشغول به عمل بودند تا جايى كه روايات آنان به تناسب كثرت علم شان به احاديث، كم است. همچنين به ميزان روايت كسانى كه در سماع حديث(از پيامبر) از آنها پائين تر بودند. امام مالك و امام شافعى نيز به نسبت آنچه شنيده اند، كم روايت نموده اند. همه ى آن به سبب اشتغال به استخراج مسايل از ادلّه است.)