مناظرات امام ابوحنيفه (رح) با ملحدين

ملحدين بدون دليل يا با دلايل بى بنياد وجود الله (ج) را انكار مى كردند و به قيامت و رسالت اعتقاد نداشتند.

١- برخى زنادقه از امام ابو حنيفه، بر وجود پروردگار دليل خواستند. امام فرمود: مرا بگذاريد تا نسبت به چيزى كه بر آن اطلاع يافته ام، فكر كنم. ميگويند: كشتى اى كه تخته هاى آن، خود به خود از درختان جدا شده و ساخته ميشود و خود به خود بارگيرى ميشود و پر از وسايل تجارى در دريا، بدون ناخدا و محافظ در حركت است و امواج بزرگ را شگافته و بدون هيچ سرنشين و ملاحى بسلامت به مقصد مى رسد و لنگر مى اندازد. و خود به خود خالى ميشود و سپس بر ميگردد.

منكران وجود بارى تعالىٰ گفتند: كلّا و حاشا، كه چنين نيست و هيچ عاقلى اين را نمى پذيرد. امام فرمود: واى بر شما! شما كه قبول داريد كشتى كوچكى بدون ملاح حركت نمى كند، پس چگونه اين موجودات زمينى و آسمانى كه پر از حكمت اند، آفريننده ندارد و وجود جهان به اين عظمت، بدون از خدا چطور ممكن است؟ مخاطبان امام مبهوت و ساكت شدند و بسوى حق رو آوردند و به دست ايشان مسلمان شدند.

حكيم سنايى غزنوى داستان مناقشه مرد دهرى با امام ابو حنيفه را به همين مضمون به نظم آورده است:
اى خردمند موحد پاك دين هوشيار
از امام دين حق يك حجت از من گوش دار
(منبع: تفسير ابن كثير١٢١/١- مناقب ابى حنيفه للمكى ١٥١- شرح العقيده الطحاويه ٨٣ )

٢- در مناظره ديگرى، مناظر دهرى خطاب به امام گفت: اشياء از يك حال به حال ديگر، بدين خاطر تغير ميكنند كه بناى آن بر (طبايع اربعه) است:
رطوبت، يبوست، برودت و حرارت
مادامى كه اين طبايع درست باشند، صاحب آن نيز صحيح است و هرگاه طبيعتى از آن بر ساير مزاج ها غالب بشود، درستى آن زايل ميگردد.

امام ابوحنيفه فرمود: به صانع و مصنوع و غالب و مغلوب اعتراف نمودى، از همان جا كه انكار كردى، زيرا گفتى يكى از طبايع غالب و بقيه مغلوب ميشود. پس ثابت گشت كه جهان غلبه دهنده ى دارد و از مسئله شما به اين نتيجه ميرسيم كه غالب، جز خداى آفريدگار كسى نيست. ( منبع: شرح الفقه الابسط، سمرقندى ٢٣)

٣- از امام ابوحنيفه سئوال شد: دليل بر آفريدگار چيست؟
پاسخ داد: شگفت آور ترين دليل، نطفه در رحم و جنين در شكم است. الله آنرا در تاريكى شكم و تاريكى رحم و تاريكى بچه دان مى أفريند. مى بينيم كه زن گاهى پسر و گاهى دختر، گاهى دوگانگى و گاهى سه گانگى مى زايد. گاهى مى خواهد بزايد، اما نمى زايد، كاهى نمى خواهد بزايد، اما مى زايد، گاهى پسر مى خواهد، اما دختر ميشود و زمانى دختر مى خواهد اما پسر مى شود، برخلاف خواسته پدر و مادر، پس قطعاً قدرت خداى قادر عالم و حكيم را شناختيم.
(منبع: قلائد عقود العقيان فى مناقب ابى حنيفه النعمان)