وحدانيت الله (ج)

والله تعالىٰ واحد، لا من طريق العدد و لكن من طريق انه لا شريك له:(قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1) اللَّهُ الصَّمَدُ (2) لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ (3) وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ (4، اخلاص ) لا يشبه شيئاً من الاشياء من خلقه و لايشبهه شئءٌ من خلقه.

ترجمه: الله تعالىٰ يكى است نه از روى عدد، بلكه از اين طريق كه او هيچ شريك ندارد. نه (كسى را ) زاده و نه زاده شده است و هيچ كسى با او همگون نيست، به هيچ چيزى از مخلوقات خود شباهت ندارد و هيچ چيزى از مخلوقاتش با او مشابه نيست.

واحد نام نخستين عدد در حساب است، يعنى نصف عدد دو، غالباً از واحد نخستين عدد اراده ميشود. گاهى واحد بر شئ اطلاق ميشود و منظور احد است يعنى شريك و نظير ندارد، مانند: (الشمس واحده) و به اعتبار همين معنا ميگوئيم: الله تعالىٰ واحد است، يعنى در ذات و صفات يگانه است و در ربوبيت، الوهيت و اسماء و صفاتش شريك ندارد، چنانكه مى فرمايد:

وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ (ص،٦٥)
ترجمه: و جز خداى يگانه قهار، معبودى ديگر نيست.

جامى مى سرايد:
واحد است و به ذات خويش احد
وحدتش برتر از شمار و عدد

حكيم سنايى مى گويد:
احد است و شمار از او معزول صمد است و نياز از او مخذول
آن احد نه كه عقل داند و فهم و آن صمد نه كه حس شناسد و وهم

امام اعظم ابو حنيفه (رح) در بيان توحيد از سوره اخلاص استدلال كرده است.
تفسير سوره اخلاص:
قُلْ هُوَ اٌللّٰهُ اَحَدٌ• همراه با باور قلبى به زبان اقرار كن و بگو: الله (در ذات و صفات) يگانه است.

امام راغب اصفهانى ميگويد: (احد) به صورت وصف مطلق فقط براى خدا به كار مى رود، مانند: (قل هو الله احد) و گفته نميشود: (رجل احد) زيرا در تمام هستى احد فقط خدا است كه شبيه، نظير و شريك ندارد.

ابن منظور مى نويسد: احد در اسماى الله تعالىٰ عبارت است از ( الفرد الذى لم يزل وحده و لم يكن معه آخر.)
در واقع تمام سوره اخلاص تفسير (الله احد) است، زيرا مولود، احد نيست، چون وى جزيى از پدر است و والد، احد نيست، چون جزئى از وى در پسر قرار گرفته است، همچنين كسى كه كفو دارد – بنابر وجود كفو- احد نيست.
از اتصاف خدا به وحدانيت، شرك منتفى شد.

(اٌللّٰهُ اٌلصَّمَدُ)
ترجمه: خدا سرور والا، برآورنده نيازهاست.

الله در هر حال از همه بى نياز است و در شرافت و خواجگى كامل است و همه در هر حال و هرجا به او نيازمندند و اورا قصد ميكنند.
از اتصاف الله به صمديت، مشخص شد كه همه به او نيازمندند و او به هيچ چيز احتياج ندارد.

(لَمْ يَلِدْ و َ لَمْ يُوْلَدْ)
ترجمه: نزاده است و زاده نشده است.
از (لم يلد) مشخص گرديد كه الله تعالىٰ مشابه و همجنس ندارد، زيرا فرزند همجنس پدر است. از ( ولم يولد) مشخص گرديد كه الله تعالىٰ حادث نيست، قديم و ازلى است و عدم بر او سابق نبوده، برخلاف آن كه داراى پدر و مادر است.
مولانا ميگويد:
لم يلد لم يولد او را لايق است
والد و مولود را او خالق است

(وَ لَمْ يَكٌن لَّهُ، كُفُوًا اَحَدُ)
ترجمه: هيچكسى در اسماء، صفات و افعالش با او همتا نيست و هيچكسى همسر او نيست.

الله تعالىٰ به حكايت از مؤمنان جن مى فرمايد:
وَأَنَّهُ تَعَالَى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَةً وَلَا وَلَدًا
ترجمه: جلال و عظمت پروردگار ما والاست، او همسر و فرزند نگرفته است.)
و مى فرمايد:
بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَلَمْ تَكُن لَّهُ صَاحِبَةٌ ۖ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ ۖ (انعام،١٠١)
ترجمه: خدا كسى است كه آسمان ها و زمين را از نيستى به هستى آورده است، چگونه ممكن است فرزندى داشته باشد، در حالى كه او همسر ندارد و او همه چيز را آفريده است.

اين آيات ردى بر كفار مكه هستند كه ملائكه را دختران خدا مى پنداشتند و بر يهود كه عزير را پسر خدا مى دانستند و بر نصارا كه عيسىٰ را ابن الله و مادرش را همسر خدا مى پنداشتند و بر فلاسفه قديم كه عقل را زائيده او مى دانند.

لَا يُشْبِهُ.. يعنى نزد اهل سنت (احناف)، الله تعالىٰ در ذات، اسماء، صفات و افعالش با هيچ چيزى شبيه نيست، زيرا همه اشياء مخلوق، محدث و هلاك شونده اند. اين جمله ردى است بر (مشبهه )كه خالق را به مخلوق تشبيه ميدادند. وَ لَا يُشْبِهُهُ… هيچ مخلوقى با او تعالىٰ مشابهت ندارد، اين جمله ردى است بر نصارا و كسانى كه مخلوق را به خالق تشبيه مى دهند، الله تعالىٰ ميفرمايد:
لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ۖ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ (شورىٰ، ١١
ترجمه: هيچ چيزى همانند خدا نيست، و او شنوا و بينا است.

وَاللَّهُ الْغَنِيُّ وَأَنتُمُ الْفُقَرَا (محمد، ٣٨)