توحيد و اعتقاد صحيح بر آن

عقايد يعنى امورى كه دل آنرا باور مى كند و بر آن اطمينان مى يابد و آن امور، نزد باور كننده يقينى است و هيچ شكى با آن آميخته نيست.

توحيد در لغت بمعناى يكى قرار دادن و در اصطلاح عبارت است از : باور كردن به اين كه تنها الله تعالىٰ رب هر چيز است و تنها او بر هر چيزى قدرت دارد و آفريدگار هرچيز و معبود برحق اوست، كسى جز او مستحق عبادت نيست، اسماء الحسنىٰ و صفات عليا دارد، شريك و مشابهى ندارد.

يگانه دانستن الله (ج) در قدرت و تمام افعالش، مثل: آفريدن، روزى دادن، زنده كردن، ميراندن و ساير تصرفات ( توحيد ربوبيت ) نام دارد.

الله (ج) ربوبيت خويش را در قرآن چنين بيان نموده است:

١ – أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ (اعراف، ٥٤)
ترجمه: آگاه شو! آفريدن و فرمانروايى براى اوست. نهايت بزرگ است خدا، پروردگار جهانيان.

٢- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ( فاتحه، ١)
ترجمه: ستايش براى خدا است، پروردگار جهانيان.

مشركان عرب و ساير مردم در طول تاريخ به ربوبيت الله تعالىٰ اقرار داشته اند. مشكل شان آن بود كه به توحيد ربوبيت نه بلكه به تعدد ربوبيت معتقد بودند. قرآن ميگويد:

٣ – قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ ۚ(انعام، ١٦٤)
ترجمه: بگو: «آیا غیر خدا، پروردگاری را بجوبم، در حالی که او پروردگار همه چیز است؟!

٤ – يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ (يوسف، ٣٩)
ترجمه: ای دوستان زندانی من! آیا خدایان پراگنده بهترند، یا خداوند یکتای پیروز؟!

٥ – الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ۖ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ(انعام، ١)
ترجمه: ستایش برای خداوندی است که آسمانها و زمین را آفرید، و ظلمتها و نور را پدید آورد، اما کافران برای پروردگار خود، شریک و شبیه قرار می‏دهند (با اینکه دلایل توحید و یگانگی او، در آفرینش جهان آشکار است)!

از اين آيات معلوم ميشود كه پيش از اسلام، اعتقاد به تعدد رب بوده است. اعتقاد به تعدد الوهيت، دليل بر اعتقاد بر تعدد ربوبيت است. زيرا ايمان به الوهيت كسى بر مبناى اعتقاد به ربوبيت وى است.

٦- قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّن يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَن يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ الْأَمْرَ ۚ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ (يونس،٣١)
ترجمه: بگو چه كسى از آسمان و زمين به شما روزى مى دهد، يا چه كسى مالك گوش ها و چشم هاست، و كيست كه زنده را از مرده بيرون مى آورد و مرده را از زنده بيرون مى آورد و كيست كه امور را تدبير مى كند؟ خواهند گفت: او خداست.

٧- وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّه( مومنون، ٨٩،٨٤)
اگر از ايشان بپرسى چه كسى آسمان ها و زمين را آفريد، حتماً ميگويند: خدا آفريده است.

اعتقاد به وحدانيت الله در الوهيت يعنى: انجام دادن همه عبادات تنها براى او تعالىٰ مثل:
نماز، روزه، زكات، حج، نذر، قربانى و طلب كمك ( توحيد الوهيت ) نام دارد.
خداوند متعال مى فرمايد:

١- فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّه(محمد، ١٩)
ترجمه: پس بدان كه نيست هيچ معبودى، مگر خدا !

٢- قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ * لا شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ ( انعام، ١٦٣،١٦٢)
ترجمه: بگو ! همانا نماز من و حج و قربانى من و زنده گانى من و مرگ من، همه براى خدايى است كه رب جهانيان است. هيچ شريكى براى او نيست و من به توحيد امر شده ام و من نخستين مسلمانان ام.

٣- إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ (فاتحه، ٤)
تنها ترا مى پرستيم و تنها از تو يارى مى جوئيم.

٤- وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ ۚ وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ (بينه، ٥)
ترجمه: و امر نشدند مگر آنكه خدا را بپرستند در حالى كه عبادت را براى خدا خالص كنند و متدين به دين ابراهيم باشند، نماز را برپا دارند و زكات را بپردازند و اين است دين راستين.

٥- وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (ذاريات، ٥٦)
ترجمه: من جن ها و انسان ها را جز براى پرستش خود نيآفريده ام.

در آيات متعددى از زبان انبياى مختلف ( نوح، هود، صالح و شعيب (ع) آمده:
اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ ( اعراف، ٥٩)